Πάθηση
Αζωοσπερμία
URO
LOGY
Αζωοσπερμία
Η αζωοσπερμία ορίζεται ως η απουσία σπερματοζωαρίων από το σπέρμα και είναι μία από τις σοβαρότερες μορφές ανδρικής υπογονιμότητας. Εντοπίζεται περίπου στο 10% των ανδρών που διερευνούν τη γονιμότητά τους.
Αποφρακτική και μη αποφρακτική αζωοσπερμία
Η αζωοσπερμία διακρίνεται σε αποφρακτική και μη αποφρακτική.
Στην αποφρακτική αζωοσπερμία υπάρχει φυσιολογική παραγωγή σπερματοζωαρίων στους όρχεις, αυτά όμως λείπουν από το σπέρμα κατά την εκσπερμάτιση, καθώς κάποιο σημείο στο ανδρικό αναπαραγωγικό σύστημα έχει αποφραχθεί. Έτσι, ενώ ο άνδρας εκσπερματώνει κανονικά, το σπέρμα του συντίθεται μόνο από σπερματικό υγρό και δεν περιέχει σπερματοζωάρια. Η αποφρακτική αζωοσπερμία μπορεί να οφείλεται σε εκτομή των σπερματικών πόρων εξαιτίας προηγούμενης χειρουργικής επέμβασης, σε απόφραξη των σπερματικών πόρων ή και απουσία τους εξαιτίας συγγενούς ανωμαλίας.
Διαφορετική είναι η εικόνα στη μη αποφρακτική αζωοσπερμία. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει καθόλου ή υπάρχει πολύ περιορισμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων στους όρχεις, κατάσταση που αποδίδεται σε τραυματισμούς, κρυψορχία, φλεγμονές, ακτινοβολία, χημειοθεραπεία, λοιμώδη νοσήματα, ενώ μπορεί η αποφρακτική αζωοσπερμία να είναι και ιδιοπαθής.
Η αζωοσπερμία συνδέεται με αυξημένη συχνότητα γενετικών νοσημάτων, από χρωμοσωμικές ανωμαλίες και μικροελλείψεις του χρωμοσώματος Υ μέχρι μεταλλάξεις του γονιδίου κυστικής ίνωσης. Έτσι, καρυοτυπικές ανωμαλίες συναντώνται σε συχνότητα 10-15% σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας, ενώ μικροελλείψεις στο χρωμόσωμα Υ σε συχνότητα περίπου 15%. Μάλιστα, οι μικροελλείψεις αυτές κληροδοτούνται, αυξάνοντας την πιθανότητα του άνδρα απόγονου να είναι υπογόνιμος. Επίσης, αναφορικά με τις μεταλλάξεις του γονιδίου τις κυστικής ίνωσης εντοπίζονται σε περίπου 25% των αζωοσπερμικών ανδρών με απλασία του σπερματικού πόρου.
Διάγνωση της αζωοσπερμίας
Για τη διάγνωση της αζωοσπερμίας ο άντρας θα πρέπει να υποβληθεί σε εξέταση σπέρματος, που θα καταλήξει και στην πρώτη αξιολόγηση της κατάστασης. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν αποκλείεται, ενώ αρχικά τα δείγματα είναι αρνητικά για την παρουσία σπερματοζωαρίων, τελικά να διαπιστώνεται ότι περιέχουν σπερματοζωάρια μετά τη διενέργειας φυγοκέντρησης. Στο πλαίσιο αυτό η φυγοκέντρηση σε υψηλές στροφές δειγμάτων που στην πρώτη παρατήρηση είχαν χαρακτηρισθεί ως αρνητικά στην ύπαρξη σπερματοζωαρίων, αλλά και η ενδελεχής παρατήρηση του ιζήματος, είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το τελικό συμπέρασμα. Ακόμα όμως και σε περίπτωση αζωοσπερμίας ο γιατρός θα προτείνει επανέλεγχο σπέρματος εντός τριμήνου, ώστε να επιβεβαιωθεί η η πρώτη παρατήρηση.
Η βιοψία όρχεως
Μετά την επιβεβαίωση της πάθησης, θα πρέπει να αναζητηθούν στα αίτια, ενώ θα ακολουθήσει βιοψία όρχεως, που είναι και η πλέον ενδεδειγμένη μέθοδος για να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει την παρουσία σπερματοζωαρίων στους όρχεις. Το πλεονέκτημα σε αυτή τη διαδικασία είναι πως ο ιστός, στην περίπτωση που περιέχει σπερματοζωάρια, μπορεί να κρυοσυντηρηθεί άμεσα, ώστε να αξιοποιηθεί στο μέλλον από το ζευγάρι στο πλαίσιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η βιοψία όρχεως πρέπει να συνδυαστεί με τη λήψη πολλαπλών ιστοτεμαχιδίων από διαφορετικές περιοχές και των δύο όρχεων, αλλά και με την άμεση μικροσκοπική παρατήρηση και κρυοσυντήρηση του ιστού, εφόσον διαπιστωθεί παρουσία σπερματοζωαρίων.
Μέχρι πριν από κάποια χρόνια, οι άνδρες που έπασχαν από την συγκεκριμένη πάθηση μπορούσαν να ελπίζουν μόνο στη δωρεά σπέρματος ή στην υιοθεσία για να αποκτήσουν παιδί. Πλέον, οι επιλογές έχουν αλλάξει και ένας αζωοσπερμικός άνδρας μπορεί να αποκτήσει βιολογικό απόγονο με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και δη μέσω μικρογονιμοποίησης.
Οι πιθανότητες επιτυχίας της μεθόδου αυξάνονται σε περιπτώσεις αποφρακτικού τύπου αζωοσπερμίας, όπου οι όρχεις λειτουργούν φυσιολογικά. Τα ορχικά σπερματοζωάρια αποδεικνύονται ικανά να οδηγήσουν στην επιθυμητή γονιμοποίηση, αλλά και στην υποστήριξη της εμβρυικής αναπτυξιακής πορείας. Στον αντίποδα, σε περιπτώσεις μη αποφρακτικής αζωοσπερμίας, όπου η λειτουργία των όρχεων είναι δραστικά περιορισμένη, η ικανότητα των σπερματοζωαρίων στη γονιμοποίηση και την υποστήριξη της εμβρυικής αναπτυξιακής πορείας αποτελεί μεγάλη πρόκληση.
Σε κάθε περίπτωση η προσεκτική διερεύνηση και αξιολόγηση της κατάστασης είναι εκ των ων ουκ άνευ στάδια και κρίσιμοι παράγοντες προτού ληφθούν οι αποφάσεις για τα επόμενα βήματα και την επιλογή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Εντοπίζεται περίπου στο 10% των ανδρών που διερευνούν τη γονιμότητά τους.